Trong r?ng sau thu?c huy?n Nham Trang, thành ph? T?nh Tay, Qu?ng Tay, n?i giáp ranh v?i biên gi?i Vi?t Nam, có m?t loài ??ng v?t hi?m hoi h?n c? g?u trúc sinh s?ng, ?ó chính là v??n Cao Vít hay còn có bi?t danh"tinh linh trái ??t".

V??n Cao Vít n?ng kho?ng 7-10 kg, cao kho?ng 45-64 cm, ???c Liên minh B?o t?n Thiên nhiên Qu?c t? x?p vào nhóm các loài c?c k? nguy c?p. Trên toàn c?u, loài này ch? sinh s?ng trong Khu b?o t?n thiên nhiên c?p qu?c gia Bang L??ng t?i T?nh Tay, Qu?ng Tay và Khu b?o t?n v??n tay dài t?i Vi?t Nam li?n k?.

Theo d? li?u do Trung Qu?c và Vi?t Nam c?ng b? vào tháng 4 n?m nay cho th?y, hi?n nay trên th? gi?i ch? còn 11 nhóm v?i 74 cá th? v??n Cao Vít, trong ?ó có 5 nhóm v?i 36 cá th? t?i Trung Qu?c.

?? b?o v? loài"tinh linh trái ??t" này, kh?ng ch? các nhà khoa h?c ??nh k? ??n khu b?o t?n ?? quan sát và nghiên c?u, mà còn có ??i tu?n tra bao g?m các c?nh sát tr? tu?i và ki?m lam ??a ph??ng thành l?p ??i tu?n tra, th?c hi?n các cu?c tu?n tra chung ??nh k? t?i Khu b?o t?n thiên nhiên c?p qu?c gia Bang L??ng. ??i tu?n tra ph?i ??i m?t v?i th?i ti?t kh?c nghi?t, ??a hình d?c và r?ng r?m v?i r?n ??c.

Tr??ng tr?m tr?m qu?n ly Bang L??ng, ?ng L??ng C??ng cho bi?t:“Ngoài vi?c ?i b? tu?n tra, chúng t?i còn s? d?ng các thi?t b? hi?n ??i nh? camera h?ng ngo?i và máy bay kh?ng ng??i lái t? n?m ngoái.”

V??n Cao Vít s?ng theo t?ng gia ?ình, v?i c?u trúc"m?t ch?ng hai v?". M?i nhóm chi?m l?nh th? r?ng 150-300 ha và r?t kén ?n, ??c bi?t thích qu? xuyên cóc. Tr??c ?ay, con ng??i s?n b?t v??n Cao Vít v?i s? l??ng l?n ?? làm món ?n và làm thu?c khi?n qu?n th? v??n Cao Vít gi?m m?nh. Ngoài ra, ng??i dan ??a ph??ng c?ng ch?t h? m?t s? l??ng l?n cay xanh, ?i?u này ?? thu h?p ph?m vi sinh s?ng c?a chúng.

Do tác ??ng t? ho?t ??ng c?a con ng??i, t? nh?ng n?m 1950 ??n ??u th? k? này, trong su?t vài th?p k?, loài v??n Cao Vít g?n nh? bi?n m?t, ??n m?c qu?c t? t?ng cho r?ng chúng ?? tuy?t ch?ng. M?i ??n n?m 2006, Trung Qu?c m?i tái phát hi?n hành tung c?a v??n Cao Vít, gay ch?n ??ng trong gi?i khoa h?c.

N?m 2009, Trung Qu?c thành l?p khu b?o t?n c?p khu t? tr? cho v??n Cao Vít và n?m 2011, hai n??c Trung-Vi?t ky k?t Ghi nh? h?p tác ?? tri?n khai các cu?c kh?o sát, h?i th?o giao l?u b?o v? và tu?n tra chung, t?o m?i tr??ng s?ng thu?n l?i cho loài v??n này. H?n 10 n?m qua, h?p tác xuyên biên gi?i gi?a hai n??c ?? giúp kh?i ph?c hi?u qu? m?i tr??ng s?ng c?a loài v??n Cao Vít.

N?m 2013, Khu b?o t?n v??n Cao Vít ???c nang c?p lên thành khu b?o t?n qu?c gia. Các nhóm nghiên c?u t? ??i h?c Trung S?n, ??i h?c Qu?ng Tay, ??i h?c S? ph?m Qu?ng Tay, ??i h?c ??i Ly và nhi?u tr??ng ??i h?c khác ?? ??n khu v?c này ?? ti?n hành nghiên c?u v? loài v??n này.

Kh?ng có n??c máy, kh?ng có ?i?n, sinh ho?t trong hang ??ng và các lán tr?i t?m b?, ch?n màn ?m m?c, các nhà nghiên c?u ph?i ch?u ??ng ?? n?i kh? c?c: phía trên là mu?i r?ng vo ve, trên cay v?t r?ng nh?y nhót, trong b?i c? thì ?? các lo?i r?n ??c nh? r?n c?p nia, r?n l?c xanh ?ang ?n mình, trên s??n núi tr?i r?ng là ?á s?c nh?n. M?i ngày h? ph?i túc tr?c và theo d?i v??n Cao Vít su?t h?n 10 gi?, l?p l?i trong 20 ngày m?i tháng và kéo dài ??n 18 tháng trong m?t chu k? nghiên c?u.

Các nhà nghiên c?u ?? v??t qua nh?ng ?i?u ki?n kh?c nghi?t ?? hoàn thành các nghiên c?u b??c ??u v? t?p tính c?a loài v??n Cao Vít. K?t qu? nghiên c?u này tr? thành c? s? ly lu?n ?? ngành lam nghi?p và c?nh sát b?o v? v??n tay dài.

D??i s? h??ng d?n c?a các nhà nghiên c?u, khu b?o t?n ?? tri?n khai ch??ng trình kh?i ph?c m?i tr??ng s?ng kéo dài h?n 10 n?m, tr?ng nhi?u lo?i cay ?n qu? mà loài v??n này yêu thích và c?m ng??i dan khai thác r?ng b?a b?i, giúp ph?c h?i r?ng, t?o n?i sinh s?ng và ngu?n th?c ?n cho v??n Cao Vít.

Theo d? li?u c?p nh?t vào cu?i tháng 9, s? l??ng v??n Cao Vít trong khu b?o t?n ?? t?ng t? 3 nhóm v?i 19 cá th? lên 5 nhóm v?i 39 cá th?.

Ti?n s? M? Tr??ng D?ng làm vi?c t?i H?c vi?n Khoa h?c s? s?ng, ??i h?c S? ph?m Qu?ng Tay ng??i ?? nghiên c?u loài v??n Cao Vít trong 15 n?m nói:“Ba nhóm ??u tiên chúng t?i quan sát ???c ??u t? phía Vi?t Nam di chuy?n sang, còn hai nhóm m?i ?ay là sinh s?i n?y n? t?i Trung Qu?c. ?i?u này r?t ?áng quy, cho th?y n? l?c ph?c h?i m?i tr??ng s?ng c?a chúng ta kh?ng h? u?ng phí.”